Η Ετήσια Έκθεση 2021 – 2022 της Ενώσεως Ελλήνων Εφοπλιστών

Η Ελλάδα παραμένει η κορυφαία ναυτιλιακή χώρα στον κόσμο, καθώς οι Έλληνες πλοιοκτήτες με 5.514 πλοία ελέγχουν σήμερα περίπου το 21% του παγκόσμιου στόλου, σε όρους χωρητικότητας (dwt). Η συνολική χωρητικότητα του ελληνόκτητου στόλου έχει αυξηθεί κατά 45,8% σε σύγκριση με το 2014, ενώ ακόμη και κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, δηλαδή από το 2019, η χωρητικότητα αυξήθηκε κατά 7,4%.

Οι Έλληνες πλοιοκτήτες ελέγχουν το:
• 31,78% του παγκόσμιου στόλου πετρελαιοφόρων
• 25,01% του παγκόσμιου στόλου μεταφοράς χύδην ξηρού φορτίου
• 22,35% του παγκόσμιου στόλου μεταφοράς Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (LNG)
• 15,60% του παγκόσμιου στόλου μεταφοράς χημικών & προϊόντων πετρελαίου
• 13,85% του παγκόσμιου στόλου μεταφοράς Υγροποιημένου Αερίου Πετρελαίου (LPG)
• 9,33% του παγκόσμιου στόλου μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων

Ο ελληνόκτητος εμπορικός στόλος μεταφέρει φορτία μεταξύ τρίτων χωρών σε ποσοστό άνω του 98% της μεταφορικής του ικανότητας, αποτελώντας έτσι τον μεγαλύτερο διασυνοριακό μεταφορέα παγκοσμίως. Η ελληνική ναυτιλία δραστηριοποιείται κατά κύριο λόγο στον τομέα των bulk/tramp μεταφορών, ο οποίος έχει χαρακτηριστικά τέλειου ανταγωνισμού: ένας πολύ μεγάλος αριθμός ιδιωτικών, κυρίως Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων (ΜΜΕ) δραστηριοποιούνται παγκοσμίως μέσα σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον, με ευέλικτη και αποτελεσματική διοίκηση και διαχείριση περιουσιακών στοιχείων, ελεύθερη πρόσβαση σε πληθώρα πληροφοριών και χαμηλά κόστη εισόδου και εξόδου από την αγορά.
Οι πλοιοκτήτες/διαχειριστές πλοίων. στον bulk/tramp τομέα, μεταφέροντας φορτία σε ad hoc βάση, δεν είναι σε θέση να επηρεάσουν τις τιμές της ναυλαγοράς. Τα περισσότερα πλοία στον τομέα της bulk/tramp ναυτιλίας λειτουργούν βάσει συμβάσεων χρονοναύλωσης. Ο χρονοναυλωτής αναλαμβάνει την εμπορική λειτουργία του πλοίου και καθορίζει τον τύπο και τις ποσότητες του φορτίου που θα μεταφερθούν, καθώς και τη διαδρομή και την ταχύτητα του πλοίου.

Η ελληνική ναυτιλία είναι η ραχοκοκαλιά της ευρωπαϊκής ναυτιλίας…αποτελούμενη από σύγχρονα, φιλικά προς το περιβάλλον και ασφαλή πλοία

Ο ελληνόκτητος στόλος αντιπροσωπεύει το 59% του στόλου που ελέγχεται από Κράτη Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) (Figure 3), ο οποίος σε ποσοστό άνω του 75% δραστηριοποιείται στον bulk/tramp τομέα. Το ένα τρίτο του ελληνόκτητου στόλου φέρει σημαία Κράτους Μέλους της ΕΕ.
Οι Έλληνες πλοιοκτήτες επενδύουν συνεχώς σε νέα, ενεργειακά αποδοτικά πλοία και σε φιλικό προς το περιβάλλον εξοπλισμό. H μέση ηλικία του ελληνόκτητου στόλου (9,99 έτη) είναι χαμηλότερη από τον παγκόσμιο μέσο όρο (10,28 έτη). Οι παραγγελίες ναυπήγησης πλοίων από Έλληνες πλοιοκτήτες ανέρχονται σε 173 πλοία (από 104 πλοία το προηγούμενο έτος), που αντιστοιχούν σε 17,3 εκατομμύρια dwt3 (Figure 6). Πάνω από το ένα τρίτο των πετρελαιοφόρων και σχεδόν ένα στα έξι πλοία μεταφοράς LNG, που ναυπηγούνται αυτή τη στιγμή στον κόσμο, θα παραδοθούν σε Έλληνες πλοιοκτήτες.
Επιπλέον, περισσότερο από το ένα τέταρτο (27,6%) της ελληνόκτητης χωρητικότητας (σε dwt) εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του Παγκόσμιου προτύπου του Δείκτη Ενεργειακής Απόδοσης κατά τη Σχεδίαση του πλοίου (EEDI), τεχνικό μέτρο του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών (IMO), το οποίο διασφαλίζει βελτιωμένη ενεργειακή απόδοση για τα πλοία.
Oι Έλληνες πλοιοκτήτες επενδύουν σταθερά σε μεγαλύτερα πλοία που έχουν επίσης μεγαλύτερη αποδοτικότητα και περιβαλλοντικά οφέλη λόγω των οικονομιών κλίμακας. Από το 2014, η αύξηση της μεταφορικής ικανότητας (σε dwt) του ελληνόκτητου στόλου είναι πολύ μεγαλύτερη από την αύξηση του αριθμού των πλοίων.
Καταλαμβάνοντας την 8η θέση σε όρους χωρητικότητας (dwt), η Ελλάδα είναι ένα από τα σημαντικότερα νηολόγια στον κόσμο και ένα από τα κορυφαία μεταξύ παραδοσιακών ναυτιλιακών χωρών. Με 647 πλοία (άνω των 1.000 gt), νηολογημένα στην ελληνική σημαία, χωρητικότητας 61,8 εκατομμυρίων dwt7, το ελληνικό νηολόγιο κατέχει τη 2η θέση στην ΕΕ. Η Ελλάδα παραμένει Λευκό Κατάλογο του Paris MoU και του Tokyo MoU.
Η Ελλάδα περιλαμβάνεται επίσης στον Κατάλογο των Ναυτιλιακών Διοικήσεων του Προγράμματος QUALSHIP 21 της Ακτοφυλακής των ΗΠΑ (USCG), ενώ συγκαταλέγεται μεταξύ των Κρατών Σημαίας με τις καλύτερες επιδόσεις και με θετικούς δείκτες σε όλες τις κατηγορίες του πίνακα επιδόσεων Κρατών Σημαίας (π.χ. επικύρωση συμβάσεων του ΙΜΟ, διαδικασίες ελέγχου πλοίων από το Κράτος
Λιμένα κ.λπ.), που δημοσιεύεται από το Διεθνές Ναυτικό Επιμελητήριο (ICS).

H Στρατηγική σημασία της Ελληνικής ναυτιλίας για την Ελλάδα, την Ε.Ε και τον κόσμο

Σχεδόν το 90% του παγκόσμιου εμπορίου αγαθών μεταφέρεται μέσω θαλάσσης. Το θαλάσσιο εμπόριο αντιπροσωπεύει σχεδόν το 72% του συνολικού όγκου του διεθνούς εμπορίου της ΕΕ. Το εμπόριο χύδην ξηρού φορτίου και φορτίου δεξαμενοπλοίων αντιπροσωπεύει περισσότερο από το 75% του συνολικού όγκου του παγκόσμιου θαλάσσιου εμπορίου, το οποίο, το 2020, ανήλθε σε 10.648 εκατομμύρια τόνους. Ο τομέας της bulk/tramp ναυτιλίας αντιπροσωπεύει επίσης το μεγαλύτερο μέρος του θαλάσσιου εμπορίου της ΕΕ, γεγονός που υπογραμμίζει τον ζωτικής σημασίας ρόλο του στην οικονομία και στο εμπόριο της ΕΕ.
Η ναυτιλία έχει καθοριστική συμβολή στην ευημερία των πολιτών της ΕΕ, καθώς διασφαλίζει τον εφοδιασμό του μεγαλύτερου μέρους των αναγκαίων πρώτων υλών, της ενέργειας, των τροφίμων και άλλων βασικών ειδών. Το θαλάσσιο εμπόριο αντιπροσωπεύει το μεγαλύτερο μέρος των εισαγωγών και εξαγωγών από τα Κράτη Μέλη της ΕΕ σε κύριες κατηγορίες βασικών προϊόντων διατροφής,
ενέργειας και πρώτων υλών.
Το 90% των συνολικών εισαγωγών Κρίσιμων Πρώτων Υλών, οι οποίες είναι απαραίτητες για την οικονομία της ΕΕ, λόγω της διασύνδεσής τους με όλες τις βιομηχανίες και της σημασίας τους στην παραγωγή σύγχρονων και καθαρών τεχνολογικών προϊόντων, μεταφέρονται επίσης δια θαλάσσης.
Οι θαλάσσιες μεταφορές κατέχουν επίσης ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στο ενδοκοινοτικό εμπόριο, καθώς η ΕΕ βασίζεται στη ναυτιλία για το 33% του εσωτερικού της εμπορίου.

Η Ναυτιλία Μικρών Αποστάσεων (SSS) είναι καθοριστική για το κοινοτικό εμπόριο ενώ ταυτόχρονα αποτελεί ένα από τα πλέον φιλικά προς το περιβάλλον μέσα μεταφοράς. Παρέχοντας τη δυνατότητα για αποσυμφόρηση των οδικών αξόνων με σημαντικά μικρότερο αποτύπωμα CO2 σε σχέση με άλλους τομείς μεταφορών, η προώθηση της βιωσιμότητας και ανταγωνιστικότητας της Ναυτιλίας Μικρών Αποστάσεων πρέπει να παραμείνει προτεραιότητα για τους ευρωπαϊκούς θεσμούς.

H ελληνική ναυτιλία έχει μεγάλη στρατηγική σημασία για την ΕΕ, καθώς:
• Είναι καθοριστική για την εξασφάλιση του εφοδιασμού της ΕΕ με ενέργεια και άλλα βασικά αγαθά.
• Εξυπηρετεί το εισαγωγικό και εξαγωγικό εμπόριο της ΕΕ, αποτελώντας τον κύριο βραχίονα των μεταφορών της.
• Με τις ανησυχίες της ΕΕ για την ενεργειακή της ασφάλεια να αυξάνονται, ο ελληνόκτητος στόλος και ιδιαίτερα τα πλοία που μεταφέρουν άνθρακα, πετρέλαιο και προϊόντα πετρελαίου, καθώς και υγροποιημένα αέρια (LNG/LPG) έχουν κρίσιμη σημασία για τη διάσφάλιση των εισαγωγών ενέργειας και άλλων βασικών προϊόντων στην ΕΕ από διαφορετικές και απομακρυσμένες περιοχές στον κόσμο, διευκολύνοντάς την να περιορίσει την εξάρτησή της από περιορισμένο αριθμό χωρών.
• Η ΕΕ εισάγει το 97% των αναγκών της σε πετρέλαιο και προϊόντα πετρελαίου, καθώς και το 83,6% και το 35,8% των αναγκών της σε φυσικό αέριο και στερεά ορυκτά καύσιμα αντίστοιχα11. Από τις εν λόγω εισαγωγές, το 84% του αργού πετρελαίου, το 76% προϊόντων πετρελαίου και το 39% των ποσοτήτων LNG/LPG, μεταφέρονται δα θαλάσσης12.
• O ελληνόκτητος στόλος είναι σε θέση να προσαρμόζεται άμεσα στις διαρκείς μεταβολές των παγκόσμιων εμπορικών ροών, καθώς και σε σχεδιασμούς πλοίων με βελτιωμένα χαρακτηριστικά αποδοτικότητας, ασφάλειας και προστασίας του περιβάλλοντος.

Μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από το πλοία

Ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα ναυτιλιακής πολιτικής για τη διεθνή και την ελληνική ναυτιλία είναι η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τα πλοία, η οποία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος των παγκόσμιων προσπαθειών για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και σχετίζεται με τους φιλόδοξους περιβαλλοντικούς στόχους που έχουν τεθεί από τον ΙΜΟ και την ΕΕ.
Οι στόχοι για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, όπως ομόφωνα συμφωνήθηκαν στο πλαίσιο της Αρχικής Στρατηγικής του ΙΜΟ (2018), βρίσκονται σε τροχιά αναθεώρησης ώστε να τεθούν πιο φιλόδοξοι στόχοι μηδενικών εκπομπών άνθρακα. Η ναυτιλιακή βιομηχανία εργάζεται συστηματικά για τον καθορισμό των προϋποθέσεων που θα μπορούσαν να καταστήσουν εφικτούς τους στόχους για μηδενικές «καθαρές» (net) ετήσιες εκπομπές CO2 μέχρι το 2050, συνεχίζοντας παράλληλα τις προσπάθειες για μηδενικές «καθαρές» (net) εκπομπές στο σύνολο όλων των αερίων του θερμοκηπίου το συντομότερο δυνατό.
Η ΕΕΕ επικρότησε την αναγνώριση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή του δομικού ρόλου του φορέα που εκμεταλλεύεται εμπορικά το πλοίο (commercial operator) για την απανθρακοποίηση της ναυτιλίας, όπως προκύπτει από τις σχετικές νομοθετικές προτάσεις αναφορικά με τη συμπερίληψη της ναυτιλίας στο Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών της ΕΕ (EU ETS) και την πρωτοβουλία FuelEU Maritime. Ωστόσο, η ΕΕΕ έχει εκφράσει σοβαρές επιφυλάξεις για την καταλληλότητα και την αποτελεσματικότητα των δύο αυτών προτάσεων, καθώς και για την απαίτηση εξωεδαφικής εφαρμογής τους (extra-territoriality).

EU ETS
Η ΕΕΕ μαζί με την Ένωση Ευρωπαϊκών Εφοπλιστικών Ενώσεων (ECSA) υποστηρίζουν σθεναρά ότι είναι υψίστης σημασίας η ορθή εφαρμογή της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει» στην ευρωπαϊκή Οδηγία EU ETS, η οποία θα πρέπει ρητά να αναγνωρίζει ότι ο φορέας που ελέγχει την εμπορική λειτουργία του πλοίου θα καλύπτει τα κόστη συμμόρφωσης που απορρέουν από τις απαιτήσεις της Οδηγίας.
Η EEE χαιρέτισε την έκθεση του εισηγητή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για το EU ETS, η οποία υποστηρίζει την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», καθώς και την ίδρυση ενός ειδικού Ταμείου για την απανθρακοποίηση του κλάδου της ναυτιλίας.
Η ευρωπαϊκή ναυτιλιακή βιομηχανία προσδοκά ότι οι εν εξελίξει συζητήσεις μεταξύ των θεσμικών οργάνων της ΕΕ θα καταλήξουν σε ρεαλιστικές και εφαρμόσιμες αποφάσεις σχετικά με την ένταξη της ναυτιλίας στο EU ETS, οι οποίες θα διαφυλάξουν την ανταγωνιστικότητα και τη βιωσιμότητα του κλάδου.

FuelEU Maritime
Ο προτεινόμενος Κανονισμός FuelEU Maritime εισάγει απαιτήσεις σχετικά με την ένταση άνθρακα των καυσίμων που χρησιμοποιούνται στα πλοία, είτε αυτά αγοράζονται στην ΕΕ είτε εκτός ΕΕ. Εγείρει δε σοβαρές ανησυχίες σχετικά με την επάρκεια παραγωγής, διανομής και προμήθειας των αναγκαίων και κατάλληλων για χρήση βιώσιμων καυσίμων σε παγκόσμιο επίπεδο. Ομοίως, ανησυχίες εγείρονται και για πιθανή στρέβλωση του ανταγωνισμού μεταξύ προμηθευτών καυσίμων της ΕΕ και τρίτων χωρών, αλλά και μεταξύ λιμένων της ΕΕ και λιμένων τρίτων χωρών, ιδίως εκείνων που γειτνιάζουν με την ΕΕ.

• H EEE υποστηρίζει την πρόταση της Ελλάδας για: τη θέσπιση ευθύνης των προμηθευτών ναυτιλιακών καυσίμων της ΕΕ για το όριο έντασης άνθρακα των καυσίμων που διατίθενται σε πλοία σε λιμάνια υπό τη δικαιοδοσία Κρατών Μελών της ΕΕ, και
την εξαίρεση των εισερχόμενων ταξιδίων σε λιμένα Κράτους Μέλους της ΕΕ από την εφαρμογή του Κανονισμού.
• Προκειμένου να αντιμετωπιστεί η έλλειψη διαθεσιμότητας κατάλληλων καυσίμων στην αγορά της ΕΕ – ή παγκοσμίως – πρέπει να εισαχθεί διάταξη στον προτεινόμενο Κανονισμό για την έκδοση εντύπου μη διαθεσιμότητας απαιτούμενου καυσίμου (FNAR), όπως αυτή που προβλέπεται ήδη στο Παράρτημα VI της ΔΣ MARPOL.
• H απανθρακοποίηση της ναυτιλίας απαιτεί να υπάρχουν ευρέως διαθέσιμα εναλλακτικά ναυτιλιακά καύσιμα χαμηλών και μηδενικών εκπομπών άνθρακα ή/και πρωτοποριακές τεχνολογίες πρόωσης. Για το σκοπό αυτό, απαιτείται στενή συνεργασία και ανάληψη δράσεων από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη στην αλυσίδα εφοδιασμού (παραγωγοί καυσίμων και ενέργειας, ναυπηγεία, κατασκευαστές ναυτικών μηχανών, λιμάνια κ.λπ.).